რეგისტრირებულია საქპატენტში
ქართული ტრადიციული ტკბილეული “ჩურჩხელა” არის ყურძნის ან თუთის შესქელებულ ტკბილში ამოვლებული ძაფზე ასხმული ნიგოზი, თხილი, ნუშის გულები, გოგრის გარჩეული თესლი ან მათი ნატეხები, და/ან სხვადასხვა ხილის ჩირი – ვკითხულობთ საქპატენტის მიერ 2011 წლის 13 დეკემბერს რეგისტრირებულ დოკუმენტში. ამ დროიდან ჩურჩხელა ოფიციალურად რეგისტრირებული ქართული ბრენდია და მისი დაცვა თითოეული ადამიანის მოვალეობაა.
ფორმა:
სტანდარტული “ჩურჩხელის” სიგრძე 20-დან 35 სმ-მდეა. დიამეტრი – 1,5-4 სმ. ამასთან,
გამონაკლისის სახით დასაშვებია არასტანდარტული სიგრძის “ჩურჩხელის” წარმოებაც.
ორგანოლეპტიკა:
შესქელებული და გამშრალი ტკბილისა და შესაბამისი ნედლეულის დამახასიათებელი სასიამოვნო, ტკბილი გემო; კონსისტენცია – რბილი, მკვრივი და ელასტიკური.
შესქელებული ტკბილის მომზადება და ჩურჩხელის ამოვლება
შესქელებული ტკბილის მოსამზადებლად ყურძნის და/ან თუთის ტკბილს აცხელებენ, წამოდუღებამდე. ამ დროს ტკბილს უმატებენ ფქვილს, ურევენ და აგრძელებენ გაცხელებას სასურველი კონსისტენციის მიღებამდე.
აღმოსავლეთ საქართველოში (კახეთი, ქართლი, მესხეთი) მიღებული ყურძნის ტკბილის შემთხვევაში, გამოიყენება პურის ფქვილი და მიღებულ შესქელებულ ტკბილს “თათარა” ეწოდება.
სამცხე-ჯავახეთშიც პურის ფქვილი გამოიყენება თუთის ტკბილის შესასქელებლად.
დასავლეთ საქართველოში (რაჭა, ლეჩხუმი, გურია, სამეგრელო, აფხაზეთი, აჭარა) კი გამოიყენება სიმინდის ფქვილი და მიღებულ შესქელებულ ტკბილს “ფელამუში” ჰქვია.
წინასწარ გამზადებულ ნიგვზის, თხილის, გოგრის, ნუშის გულების ან მათი ნატეხების, და/ან ხილის ჩირის ასხმულას რამდენჯერმე ამოავლებენ თათარაში (კახური ან ქართლური ჩურჩხელის შემთხვევაში), ან – ფელამუშში (იმერული, რაჭული, ლეჩხუმური, გურული, მეგრული, აფხაზური ან აჭარული ჩურჩხელის შემთხვევაში), ან – თუთის შესქელებულ ტკბილში და კიდებენ ჰაერზე გასაშრობად. რამდენიმე დღეში, მას შემდეგ, რაც ჩურჩხელა შეშრება, დასაშვებია მისი რეალიზაცია.
წარმოების გეოგრაფიული არეალი:
1. “ჩურჩხელის” დასამზადებლად გამოიყენება სხვადასხვა წარმოშობის ნიგოზი, თხილი, გოგრის თესლი, ნუში ან ხილის ჩირი.
2. შესქელებული ყურძნის ტკბილის (თათარა, ფელამუში) დასამზადებლად გამოყენებული ყურძენი მოწეული უნდა იყოს საქართველოს მევენახეობის შემდეგ ზონებსა და ქვეზონებში გაშენებული ვაზის ჯიშებისგან: კახეთი, ქართლი, მესხეთი, იმერეთი, რაჭა, ლეჩხუმი, გურია, სამეგრელო, აფხაზეთი, აჭარა.
3. თუთის ჩურჩხელის შემთხვევაში, გამოიყენება სამცხე-ჯავახეთის ტერიტორიაზე მოწეული თუთის ტკბილი.
4. ჩურჩხელის დამზადება დასაშვებია წარმოშობის მევენახეობის ზონის გარეთაც, მაგრამ მხოლოდ საქართველოს ტერიტორიის ფარგლებში.
ცოტა რამ ჩურჩხელის ისტორიიდან
საქართველოში ჩურჩხელას უძველესი დროიდან ამზადებენ, რასაც, უპირველესად, ისტორიული წყაროები და არქეოლოგიური აღმოჩენები გვამცნობენ. ჯერ კიდევ ჩვენს წელთაღრიცხვამდე მეორე საუკუნის სამარხების გათხრისას ნაპოვნია თიხის ფირფიტები, რომელზეც ჩურჩხელის დამზადების სცენებია გამოსახული. ასევე, აღმოჩენილია თიხის სპეციალური ჭურჭელი, რომელშიც ჩვენი წინაპრები ჩურჩხელას ინახავდნენ.
სულხან-საბა თავის ლექსიკონში ჩურჩხელას განმარტავს, როგორც “ძაფზე ასხმულ კაკალს”, თუმცა, ცნობილია, რომ საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში ჩურჩხელას ამზადებენ თხილისგან, კვახის კაკლისა თუ ჩირისგან. მას გურიასა და იმერეთში ჯანჯუხს უწოდებენ.
ჩურჩხელა ძალიან გემრიელი და მაღალკალორიული პროდუქტია. სწორედ მაღალკალორიულობის გამო მას საქართველოს ისტორიაში განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს. ისტორიული წყაროებიდან ცნობილი ფაქტია, რომ ჩურჩხელა ქართველი მეომრების აუცილებელი საგზალი იყო ჯერ კიდევ ფეოდალურ ხანაში. მოსახლეობისთვისაც ხშირად, მტრის შემოსევებისა თუ გაჭირვების ჟამს, ჩურჩხელა ერთადერთ საკვებსა და შიმშილის დაძლევის საუკეთესო საშუალებას წარმოადგენდა.
გასულ საუკუნეშიც, დიდი სამამულო ომის დროს, საქართველოდან ფრონტზე ყველაზე დიდი რაოდენობით სწორედ ყურძნის ბადაგისგან დამზადებულ ჩურჩხელას უგზავნიდნენ ახლობლები მეომრებს.
ისტორიული დოკუმენტები ჩურჩხელას სტრატეგიულ მნიშვნელობასთან დაკავშირებით იმასაც გვამცნობენ, რომ ის სახელმწიფო გამოსაღების, ანუ გადასახადის ნუსხაშიც შედიოდა. ეს საკითხი კარგადაა აღწერილი მე-15 საუკუნის ქართულ ძეგლში “ხელმწიფის კარის გარიგება”, რომელიც ექვთიმე თაყაიშვილის რედაქციითაა გამოცემული 1920 წელს. მაგალითად, წიგნში ერთგან ასეთი ფაქტია მოყვანილი, რომ გარეჯის უდაბნოს მონასტერს, სხვა გადასახადებთან ერთად, მეფის კარის ჩურჩხელით მომარაგება ევალებოდა.
ჩურჩხელის ხარისხი ვაზის ჯიშზეც ყოფილა დამოკიდებული. ამის შესახებ ინფორმაციას პროფესორი გიორგი ბერიძე გვაწვდის. მისი თქმით, ასორტიმენტის მიხედვით, ქართული ვაზის ჯიშების დაჯგუფება ასეთი ყოფილა: “საღვინე”, “ყურძნის წვენის”, “ჭაჭის”, “სამაჭრე” და “საბადაგე”. ხოლო კონკრეტულად ჩურჩხელის დასამზადებლად იყენებდნენ შემდეგ ჯიშებს: “ბუერა”, “მხარგრძელი”, “ქიშური”, “ცხენის ძუძუ” და სხვა.
სწორედ ზემოთ აღნიშნული თვისებებისა და ისტორიული მნიშვნელობის გათვალისწინებით მოხდა ჩურჩხელას, როგორც ქართული ბრენდის დაპატენტება საქართველოს ინტელექტუალური ცენტრის, საქპატენტის მიერ და დღეს თითოეული ჩვენგანის მოვალეობა მისი დაცვა და პოპულარიზაციაა.
